نام کتاب: وقایع اتفاقیه
نویسنده: علی‌اکبر سعیدی سیرجانی
انتشارات: نشر ذهن آویز
“گزارش‌های خفيه‌نويسان انگليس”. بله، این کتاب ارزشمند که به اهتمام استاد سعیدی گردآوری شده، در حقیقت مجموعه‌ای از یادداشت‌های یک مخبر ِ اطلاعاتی ِ سفارت انگلستان است که از سال ۱۲۹۱ تا ۱۳۲۱ قمری (سال‌های آخر پیش از مشروطه) در مورد رویدادها و اوضاع و احوال مملکتی و حکومتی استان فارس و تحولات سیاسی و مذهبی در شیراز است.
نام و نشان نویسنده این گزارش‌ها مشخص نیست، فردی که هم ایرانی‌ست و هم تبعه انگلستان. فردی که دولت انگلیس، او را برای وکالت‌خانه خود در شیراز انتخاب می‌کند. این فرد به منظور نگهبانی از منافع دولت انگلستان و به لحاظ قانونی و اخلاقی وظیفه داشته گزارش‌هایی را از اوضاع ولایت‌های جنوبی ایران گرد آورد و به کمک خفیه‌نویسانش، به سفارت انگلستان بفرستد و وزارت خارجه این کشور هم بر اساس این گزارش‌ها، هر لحظه از اوضاع و احوال ایران با خبر باشد، چرا که ایران، در حقیقت دروازه هندوستان بوده‌است.
در کتاب از تصاویر قدیمی افراد بلند پایه و مطرح آن دوره استفاده شده و هر گزارش به‌نام یکی از ماه‌های آن سال‌هاست که آقای سعیدی مطالب را با توجه به زندگی عامه مردم و اتفاقات و کنش و واکنش بین رعایا و حاکمان در برابر همدیگر تنظیم کرده‌است.
آقای سیرجانی در مورد عکس‌های کتاب وقایع اتفاقیه چنین می‌گویند: “و اما عکس‌های این کتاب، داستان عبرت‌انگیزی دارد. می‌دانستم در کتابخانه مرکزی دانشگاه از سال‌ها پیش مشغول گردآوری عکس‌های تاریخی بوده‌اند و در این رهگذر توفیقی هم داشته‌اند. به قصد انتخاب تصویر موردنیاز، بدین مرکز فرهنگی مملکت رفتم. فیش‌های پراکنده هرجا بود، اما توفیق زیارت احدی از کارمندان متخصص نصیبم نیافت، تا از تجارب ارزشمند ایشان در جستن و یافتن عکس‌ها بهره گیرم. افراد البته صمیمی و البته صادقی که به‌جای رفتگان نشسته‌بودند، با حسن‌نیت رئیس‌شان واقعا می‌خواستند یاری‌ام کنند، اما در امور تخصصی، حسن‌نیت و صدق و صفا اگر شرط لازم باشد شرط کافی نیست. پس از ده روز سرگردانی و تصدیع دوستان، سرخورده و دست‌خالی بازآمدم و به سراغ کتاب‌های دیگران رفتم. چند قطعه عکس از روزنامهٔ خاطرات اعتمادالسلطنه و یادداشت‌های ظهیرالدوله و تاریخ بیداری ایرانیان به‌عاریت گرفتم، که آنچه مربوط به کتاب‌های دیگران است در فهرست تصاویر مشخص شده‌است، و برای یافتن تصاویر چاپ نشده و جالب‌تری سفری به شیراز کردم با همهٔ تلخی‌ها و رنج‌های سفر در روزگار ما.
همت کریمانه یار دیرینم هاشم جاوید مایه‌بخش توفیق گشت و سعی مشکور دوست گرامی دکتر نورانی وصال و محبت بی‌شائبه‌ی جناب مکارمی، نیز هم. در نتیجه قسمت اعظم تصاویر این کتاب از مجموعه‌های شخصی و عکاس‌خانه‌های قدیمی شیراز تهیه گشت که ظاهرا برای نخستین‌بار منتشر می‌شود.”
مقدمه کتاب در سی و دو صفحه تنظیم شده که بدون شک، خلاصه‌ای دقیق و جامع ار تمامی مطالب کتاب را شامل می‌شود و برخی پاراگراف‌ها با “شاید” آغاز شده‌اند. به این پاراگراف‌های “شایدوار” توجه کنید، چرا که تاکیدی محکم در پس این شایدها، نهفته‌است.
کتاب وقایع اتفاقیه، یک کتاب تاریخی‌ست و باید خوانده شود. شاید من و شما طاقت ِ شنیدن و خواندن درد مردم ایران را در آن برهه از تاریخ، نداشته باشیم؛ ولی باید بر این نازک‌دلی فایق آییم، چون هویت‌مان، تاریخ‌مان است. پس، تاریخ را بخوانیم تا هویت‌مان را بشناسیم.
